Kế hoạch cải tạo không gian ven hồ Gươm vừa được thành phố Hà Nội công bố, kéo theo dự kiến giải tỏa khu dân cư trong ngõ 61 phố Đinh Tiên Hoàng. Những hộ dân sinh sống hàng chục năm nơi đây đứng giữa hai chiều cảm xúc: vui mừng trước tương lai rộng mở, nhưng cũng ngậm ngùi khi phải rời xa góc phố mà họ từng coi là gốc rễ của đời mình.
Danh phận “Người Phố Cổ” và những gắn bó không thể đo đếm
Bà Nga, 53 tuổi, sống cạnh hồ Gươm từ khi còn bé. Với bà, mọi ký ức tuổi thơ đều in dấu bên tháp Rùa, đền Ngọc Sơn và cầu Thê Húc. Câu nói "người Tràng An, dân phố cổ" không mang lại đặc quyền nào cụ thể, nhưng lại là niềm tự hào sống trong tim bà suốt mấy chục năm qua.
Gia đình bà sống chen chúc ba thế hệ trong căn nhà chỉ vài chục mét vuông. Dù chật chội, ngột ngạt, bà vẫn bằng lòng vì đã quá quen. Nhưng khi hay tin sẽ được di dời về Đông Anh, bà bồi hồi, không khỏi trăn trở.
“Tiếc lắm. Cả tháng nay tôi mất ngủ vì nghĩ đến việc con cháu mình sau này sẽ không còn là người Hà Nội gốc”, bà Nga chia sẻ. Dù ủng hộ chủ trương cải tạo, bà vẫn âm thầm quay lại từng khoảnh khắc quen thuộc để giữ lấy những kỷ niệm cuối cùng nơi mảnh đất này.
Cuộc sống giữa phố nhưng không có không gian
Không riêng bà Nga, nhiều người trong ngõ 61 cũng có cuộc sống "trên đất vàng, dưới điều kiện nghèo". Bà Oanh, 56 tuổi, làm dâu phố cổ từ năm 1989, sống cùng chồng con trong căn nhà nhỏ như hộp diêm. Gác lửng không cầu thang, nhà vệ sinh phải dùng chung, không khí lúc nào cũng ngột ngạt.
“Ở thì quen, đi cũng được. Chỉ sợ đi rồi thì không biết kiếm sống ra sao”, bà Oanh thẳng thắn nói. Với những người như bà, sống gần bờ hồ đồng nghĩa với việc kiếm sống dễ dàng – từ trà đá, hàng rong, đến bán đồ lưu niệm. Rời xa trung tâm, không ai dám chắc mưu sinh có còn dễ như vậy.
Người mong rời đi, người chỉ muốn yên tĩnh
Bà Hằng, 83 tuổi, lại mong chủ trương cải tạo sớm triển khai. Dù sống lâu năm, bà không còn mặn mà với phố cổ. Nhà tầng 2 xuống cấp, hành lang gỗ từng bị sập, nhà vệ sinh từng phải xếp hàng chờ tới lượt. Gần đây bà mới mua thêm 13 m² ở tầng dưới để cải tạo thành bếp và khu vệ sinh khép kín, nối hai tầng bằng một cầu thang dốc đứng.
Với bà Hằng, “người già cần sự yên tĩnh, nhưng sống giữa khu phố đi bộ luôn ồn ào, đâu còn phù hợp”. Bà chỉ mong được bố trí nơi ở mới hợp lý, có điều kiện sinh hoạt tốt hơn và không phải thấp thỏm lo nhà xuống cấp.
Ký ức lưu giữ – Nghề còn mãi?
Khác với phần lớn cư dân trong ngõ, bà Thanh, 70 tuổi, sở hữu ngôi nhà rộng rãi với khoảng sân hiếm hoi giữa khu phố cổ. Dù có điều kiện hơn nhiều hộ khác, bà vẫn vui khi biết sẽ được di dời. Bà đang mưu sinh bằng nghề bán trà đá và hy vọng sẽ tiếp tục duy trì công việc này sau khi chuyển về Đông Anh.
“Tôi ủng hộ chủ trương của thành phố, chỉ mong được đền bù xứng đáng và hỗ trợ để ổn định cuộc sống ở nơi mới”, bà Thanh nói.
Kết luận: Đổi chỗ ở dễ, nhưng đổi ký ức không dễ dàng
Với người ngoài, ngõ 61 chỉ là một nhánh nhỏ trong kế hoạch cải tạo ven hồ Gươm. Nhưng với những người như bà Nga, bà Hằng, bà Oanh... đó là cả một đời sống, một bản sắc riêng, một ký ức không thể quy đổi bằng tiền.
Dời đi có thể giúp họ sống tốt hơn, nhưng chắc chắn không phải ai cũng rời đi nhẹ nhàng. Bởi có những thứ chỉ người phố cổ mới hiểu: được sống giữa lòng Hà Nội không chỉ là đặc quyền về địa lý – mà là di sản tinh thần gắn chặt với căn tính con người.
