Từ năm 1948, những đoạn địa đạo đầu tiên được hình thành và dần mở rộng thành một mạng lưới ngầm đồ sộ, kết nối các xã, các ấp với nhau. Địa đạo Củ Chi không chỉ đơn thuần là nơi ẩn náu, mà còn là một “thành phố dưới lòng đất” – nơi có bệnh xá, phòng họp, kho vũ khí, và cũng là nơi ghi dấu những trận chiến oanh liệt của quân dân Củ Chi.
Trong những năm tháng khốc liệt nhất, Củ Chi trở thành vùng đất đỏ lửa – nơi mà kẻ thù sử dụng mọi thủ đoạn để xóa sổ lực lượng cách mạng. Nhưng họ đã không thể khuất phục được ý chí sắt đá của những con người nơi đây. Hàng vạn chiến sĩ đã hy sinh trong lặng lẽ, không một lời oán than, không một bước lùi. Họ nằm lại trong lòng đất mẹ để thế hệ hôm nay được sống trong hòa bình, tự do.
Hơn 10.000 chiến sĩ đã ngã xuống, tên tuổi họ đã được khắc ghi vào trang sử hào hùng của dân tộc. Mỗi mét địa đạo là một câu chuyện bi tráng, mỗi ngã rẽ là một chứng tích sống động của lòng quả cảm và tình yêu quê hương tha thiết.
Nhà thơ Bảo Định Giang từng viết, như lời tri ân gửi đến những anh hùng bất tử:
“Trải tấm lòng son vì đất nước
Đem dòng máu đỏ giữ quê hương
Lòng biết công ơn nhang thơm một nén
Đời còn bóng dáng sao sáng ngàn năm.”
Công lao ấy, sự hy sinh ấy, không thể cân đo bằng lời. Chúng ta có thể không thể diễn tả hết nỗi mất mát, nhưng có thể biết ơn bằng cả trái tim và sống sao cho xứng đáng. Củ Chi – vùng đất thép – sẽ mãi mãi là biểu tượng bất diệt của lòng trung kiên và tinh thần bất khuất, là di sản tinh thần mà thời gian không bao giờ có thể xóa nhòa.
